Auteur: Angelo Spiler van Grafische Cursussen

Van Steve Jobs gaat een fascinatie uit omdat hij in bepaalde opzichten het leven in de moderne tijd heeft vormgegeven. En dan gaat het niet alleen om hardware als MacBooks, iPads, iPhones en Watches. Het gaat ook om persoonlijke aspecten als het streven naar perfectie, de gebondenheid aan bepaalde merken en de centrale vraag: ‘Wat wil je eigenlijk met je leven?’. Dit artikel is een overdenking van zijn turbulent leven en of wij daar iets van kunnen leren.

Herken jij je in enkele karaktereigenschappen van de oprichter van Apple? Hij was in vele opzichten tegenstrijdig: er heerste een grote weerstand in hem tegen de gevestigde orde, tegen de middelmaat, de schijnheiligheid en geweld. Maar tegelijkertijd had hij grote behoefte aan erkenning en een ‘gewoon’ leven en sabelde hij werknemers en concurrenten neer waar ze bijstonden. Als je de biografie van Walter Isaacson over Jobs leest, lijkt de beste typering nog: een narcistische wereldverbeteraar, miljardair maar in bepaalde opzichten levend als een monnik met woede-uitbarstingen.

De excentrieke kant

Jobs had excentrieke kanten. Douchte zich zelden, was strikt vegetariër en stond erom bekend een periode liters wortelsap per dag te hebben gedronken. Bekenden merkten op hoe oranje zijn huid er uit ging zien. In zijn woning had hij bijna geen meubels en liep hij gewoonlijk blootsvoets. Dat deed hij ook geregeld op Apple’s hoofdkantoor. Hoe excentriek ook, hij vloog nooit compleet uit de bocht, behalve af en toe in scheldpartijen. Vooral werknemers en concurrenten moesten het dan ontgelden. Hij had wel iets van van Gaal: perfectionistisch en soms hard, maar tegelijk op en top een vakman met een erg eigenwijze mening die tot de allergrootste successen hebben geleid. Wat ook opvalt is dat zijn voorkeur voor Zen en minimalisme heel sterk terug te vinden is in zijn briljante, technische ideeën. Geheel tegen de heersende mening in, eiste Jobs een zelfvoorzienend Apple-ecosysteem met zo weinig mogelijk poorten en knoppen. Zijn onwrikbare overtuiging en oog voor detail hebben dan ook bijgedragen aan het grote succes van Apple.

Missie en visie

Op internet zijn aardig wat toespraken van Jobs te vinden. Daar is nauwelijks iets van de excentrieke kant merkbaar. Hij maakt in die speeches de indruk van een joviale, zelfverzekerde en populaire spreker, op zijn gemak en vreedzaam. Vaak gaat het natuurlijk over productpresentaties, maar ook best vaak over zijn motivatie, zijn kijk op ‘vooruitgang’ en waar mensen behoefte aan hebben.
Om met dit laatste te beginnen: daar had hij in ieder geval een hele goede kijk op. Als geen ander voelde Jobs aan wat de consument wenst. In een woord: ‘gemak’. Gemak in hardware en software. Kan er een knop minder? Doen! Kan het zonder kabels of stylus? Doen! Kan het een gram minder? Doen! En dan de laatste belangrijke vraag: Gaat de functionaliteit achteruit? Niet doen!

Zijn motivatie was om de mensheid gereedschappen te geven waar ze wat aan hebben. En dat kan alleen als die gereedschappen een ziel hebben. Jobs wist precies hoe hij zijn kopers aan Apple kon binden. Hij had het afgekeken van Nike. Die verkochten ook geen ‘product’ maar een ervaring, een levenswijze, een groepsgevoel dat je wilt delen. Door deze visie ver door te voeren, heeft Jobs een wereldspeler als Microsoft voorbij kunnen streven, ondanks een veel hogere prijsstelling.

Niet het geld maar passie

Jobs werd zakelijk enorm succesvol, maar er is voldoende bewijs dat dit niet zijn drijfveer was. Hij liet zich tussen 1997 en 2011 één dollar aan salaris per jaar betalen en liet daarmee zien hoezeer zijn hart en passie bij Apple lagen. Of beter gezegd: bij het maken van fenomenale producten die mensen willen hebben of willen meemaken. Want bij producten moet je ook denken aan de fenomenale animatiefilms, toen hij Pixar leidde. Een andere indicatie dat geld niet zijn drijfveer was zijn Jobs investeringen. Die werden hem talloze malen afgeraden, maar bleken in veel gevallen door zijn passie en betrokkenheid toch een groot succes.

Het was dus zijn passie voor elegante, zen-achtige, technische hulpmiddelen die hem dreef en die hij de hele wereld gunde. Hij wilde de wereld verbeteren met de beste hard- en software om de oplossing voor moderne problemen op allerlei gebied te bespoedigen. En hij wilde gemak: een kind moest een iPad kunnen bedienen.

Wat kunnen we van Jobs leven leren?

Jobs heeft vaker uiteengezet dat je moet blijven zoeken naar iets dat je graag doet. Dan komt de zin en de passie vanzelf. En dat blijven zoeken naar iets wat je graag doet, is moeilijk, heel moeilijk. Voordat je het weet heb je een baan of positie die geen uitdaging meer biedt of waar je je ongelukkig in voelt. Maar wat helpt bij deze zoektocht is volgens Jobs om een beetje gek te blijven: ‘Stay foolish, stay hungry’ waren zijn gevleugelde woorden. Er zat altijd iets van een rebel in Jobs, maar niet uit wraak of baldadigheid. Hij zette rebellie in om verbeteringen door te voeren.

Dat soort rebellie herkende hij in grootheden als Mandela, Einstein, Gandhi, Dylan en vele anderen. Het inspireerde hem tot de bekende “Think Different” slogan “Those people who are crazy enough to think that they can change the world, are the ones that actually do.” Hij laat die reclame-slogan vergezellen van bewegende beelden van bovengenoemde beroemdheden. Jobs heeft eens de grap gemaakt dat deze beroemdheden zeker een computer van Apple zouden hebben in plaats van een PC. Als je het mij vraagt, had hij nog gelijk ook.

In bepaalde opzichten was Jobs roekeloos. Maar niet zo roekeloos dat hij gevaar liep. Hij nam veel risico’s maar altijd gecalculeerd. Op momenten dat hij geen controle had (zoals zijn ‘degradatie’ in de eerste fase van Apple), kon hij resoluut en wraakzuchtig zijn. Hij begon direct een concurrerend bedrijf (Next) en stelde hard orde op zaken toen hij als een verloren zoon weer bij Apple werd aangenomen. Jobs carrière laat zien dat in de juiste mate gevaar en risico’s nemen je leven kan verrijken. Maar je moet dan wel een scherp oog hebben wat ‘de juiste mate’ inhoudt. Zijn succes en wereldfaam waren geen toevalstreffer, maar zijn voor een groot deel wel te danken aan zijn branie. Een beetje gekte, een portie durf en een onmetelijke passie vormen het recept dat hij meegaf voor een spannend leven.